Epilepsi Nedir?

Beyindeki sinir hücrelerinin ani ve anormal elektrik deşarjına bağlı olarak, insan vücudunda meydana gelen anormal hareketler, hisler, davranış ve bilinç bozukluklarıdır. Kişiye ve nöbetlerin tipine göre farklı şekillerde bulgular verir. Kişilerin el-kol, bacak, yüz, dil, çene, omuz gibi çeşitli bölgelerinde kasılmalar, titremeler olabilir. Kötü koku ve/veya tat alma, bazen hayaller görme, gözde ışık çakmaları olabilir. Tükürme, yutkunma, dil çıkarma gibi istem dışı hareketler, idrar-gayta kaçırma (çiş-kaka kaçırma) gibi davranış bozuklukları görülebilir. Ya da bayılma, düşme, dalma, seslenildiğinde-dokunulduğunda duymama, yanıt vermeme gibi bilinç değişiklikleri olabilir.

Nöbetlerin tipleri dediniz, aralarında farklılıklar var mıdır?

Genel olarak 3 ana gruba ayrılır:

a) “Primer, generalize” dediğimiz tipte yaygın bir nöbet şekli vardır. Beynin her 2 yarımküresinde anormal elektrik deşarjı olur. Bu hastalarda bilinç kaybı, bayılmalar, düşmeler ve her el, kol ve bacaklarda kasılmalar, idrar-gayta kaçırmalalrı daha sık görülür. Bu tip nöbetlerin kabaca %40’ını yapar. Bunların da alt tipleri vardır.

b) 2. tip, “parsiyel” yani “fokal” nöbetlerdir. Tüm nöbetlerin kabaca %57’sini yaparlar. Daha çok kötü koku-kötü tat hissi, tek tarafta görülen kasılmalar, anormal davranışlar görülebilir. Bu nöbetlerin bir kısmı tüm vücuda yayılarak “generalize=yaygın” nöbetlere dönebilir.

c) Bir de %3 gibi bir kısımda sınıflanamayan nöbetler vardır.

Çocukların ateşli dönemde nöbet geçirmeleri epilepsi hastalığına işaret eder mi?

Epilepsi tek bir hastalık değildir, bir hastalıklar grubudur. Yani nöbet geçiren bir hastaya epilepsi hastası demek için tek bir nöbet yetmez. Ateş, metabolik bozukluk, ilaç ya da alkol zehirlenmesi gibi geçici nöbet durumu ortaya çıkarabilecek bir olay söz konusu olmadan 2 ya da daha fazla nöbet olmalıdır. Çocuklarda çoğu zaman tek ateşli nöbette kalıcı ilaç başlanmaz. Tetkikleri yapılıp başka neden bulunmazsa, çocuk takip edilir.

Nöbet geçirildiğinden şüphelenilirse ne yapmak gerekir?

Yaş grubuna göre ilk önce bir çocuk ya da yetişkin Nörolog’a başvurmak gerekir. Beyin cerrahisi bunun için ilk adım değildir.

Peki beyin cerrahları ne zaman işin içine girer?

Çoğu hasta zaten ilk nöbet sırasında düşüp kafasını, yüzünü vurduğu için ya da bilinç kaybı nedeniyle acil servislerde beyin cerrahları tarafından görülürler. Acil tetkikleri yapılıp, beyinde kist, tümör, kanama gibi ameliyat gerektiren bir sorun saptanmazsa, Nöroloji bölümü izlemi ve tedavisine yönlendirilirler.

Ama bilinen ve ilaç tedavisi ile izlenen epilepsi hastalarının yaklaşık %20’si nöbet geçirmeye devam eder. Bunların çoğu “Epilepsi Cerrahisi” için adaydır.

Epilepsi Cerrahisi için ne zaman karar verilir?

Nöbetlerin şiddetli ve hastanın normal hayatını etkileyecek düzeyde olması gereklidir. “İlaç tedavisine dirençli” diyebilmek için 2 farklı (ama nöbet tipine uygun) ilaç, yüksek dozda, ez az 1 yıl süreyle ayrı ayrı denenmiş olmalı ya da politerapi dediğimiz birden fazla ilaç aynı anda, uygun dozda 1 yıl süreyle kullanılmış ve hasta fayda görmemiş olmalıdır. Hastanın ilaca dirençli olduğu düşünülüyorsa, Nöroloji, Beyin Cerrahisi ve Psikiyatri Bölümleri birlikte değerlendirme ve ileri tetkikleri yaparak hastaya uygun cerrahi yönteme karar verir.

Cerrahi yöntemlerden kısaca bahseder misiniz.

Epilepsi cerrahisinde 3 ana yöntem vardır.

a) Rezeksiyon yani çıkarım yöntemi: Nöbetin başladığı, yayıldığı bölgeyi ameliyatla çıkarmak ya da nöbete neden olan anormal dokuyu (damar yumağı, tümör, kist, kanama, kanama ya da travma sekeli gibi) ameliyatla çıkarmaktır. Bu nöbet kontrolünde en etkili yöntemdir.

b) 2. yol, diskonneksiyon denen, beynin bağlantı bölgelerini ameliyatla ayırıp, nöbetlerin beynin diğer yarısına yayılmasını önlemeye yarayan yöntemdir. Konuşma, görme, hareket etme gibi özel yetilerin yerleştiği alanlardan başlayan nöbetler oluyorsa, bu kısımları fonksiyonel çıkarmak ya da beynin korteks dediğimiz kısmına belli aralıklarla kesiler yapılarak da nöbetlerin başlaması ve yayılması önlenebilmektedir.

c) 3. yol ise beynin belli bölgelerine stimülasyon/uyarı vermeye dayalı ameliyatlardır. Bunlar derin beyin stimülasyonu (beyin pili diye de bilinir) ya da vagal sinir uyarımı ile yapılabiliyor. Bu ameliyatlarda hastalar ömür boyun vücutlarında kalıcı cihazlar taşıyorlar.

Tüm bu teknikler hastaya ve hastalığa uygun olarak seçilip, hasta ve ailesine ayrıntılı bilgi vermeyi gerektiriyor.

Epilepsi hastaları cerrahiden ne kadar fayda görürler?

Epilepsi cerrahisinin en büyük faydası nöbet sıklığını azaltmasıdır. Genellikle hastalar 2 yıl daha ilaç tedavisine devam edip, nöbet durumuna göre ilaçlar azaltılarak kesilebilir ya da tek ilaca inilebilir. Lezyonun çıkarıldığı cerrahilerde bu oranlar çok daha yüksektir. Ama genelde fayda oranı %50 civarındadır.

Beyin ve Sinir Cerrahisi

Doç. Dr. Pınar Akdemir ÖZIŞIK